دبیرستان نمونه دولتی شایسته کلاس 7/1

سرزمین کربلا، مکانی استثنایی و تاریخ‌ساز بوده و در متون دینی پیرامون این سرزمین مطالب متعددی عنوان شده است.

برای تحقیق پیرامون ابعاد مختلف و اتفاقات رخ‌داده در این زمین مقدس، لازم است معنای لغوی واژه‌ی کربلا بررسی شود.

 در این نوشتار سعی می‌شود ارتباطِ اتفاقات رخ‌داده در این سرزمین با نامی که برای آن در نظر گرفته شده است، ازنظر تاریخی و لغوی موردبحث قرار گیرد.

 بررسی معنای لغوی واژه‌ی کربلا، در چند حوزه انجام می‌شود:

معنای کربلا در کتب تاریخی:

• کربلا از "کربله" گرفته شده که به معنی رخوت، نرمی و سستی در گام‌هاست، به خاطر نرمی که در خاک آنجاست و یا از دو کلمه‌ی "کور" و "بابل" ترکیب یافته؛ یعنی مجموع قریه و آبادی‌های بابلیه یا از انضمام کرب و آل یعنی حرم خدا و جایگاه مقدس خدایی.^(۱)
• از دو کلمه‌ی کار و بالا پدید آمده، یعنی عمل بالا و آسمانی و مقصود محل عبادت و نماز است.^(۲)
• برخی اسم کربلا را از کرب و ایل مرکب دانسته‌اند. کرب به معنای حرم و ایل به معنای الله -حرم الله- و دلالت می‌کند که آنجا حرم الله است و مردم در آن عبادت می‌کنند.^(۳)
• کربلا زمین زراعتی بوده و جزء مملکت کلدانیین^(۴) به شمار رفته و بعدازآن، ساسانیان حکمران این اماکن بودند و بعضی می‌گویند: کربلا معبد و محل عبادت نصارای اطراف کربلا مثل نینوا بوده که چه‌بسا یکی از احتمالاتی که در تسمیه کربلا آمده است، شاهد این امر باشد.^(۵)
• یاقوت حموی، جغرافیدانِ و تاریخ‌نویس سده‌ ی ششم هجری، چنین آورده است: کربلا محلی است که حسین بن علی ـ‌ع -  در آنجا کشته شد و اشتقاق آن از "کربله"ای که معنای رخوت و سستی است که در دو قدم پدید می‌آید و چون زمین کربلا چنین است، ازاین‌جهت به این نام نامیده شده و یا از "کربله"ای مشتق است که به معنی پاک کردن گندم و مانند آن از سنگریزه و خاشاک است و چون این زمین خالی از سنگ و ریگ است، کربلا نامیده می‌شود و یا از "کربل" که اسم علف خاصی است، پدید آمده؛ زیرا که این گیاه در آن صحرا زیاد می‌روید.^(۶)

کربلا از دیدگاه لغوی:

• ظاهراً این لفظ در اصل "کرب بلا" بوده باشد باء اول را حذف کرده‌اند؛ چراکه چون دو کلمه را ترکیب دهند و آخر کلمه‌ ی اول و اول کلمه‌ ی آخر از یک جنس باشند، آخر کلمه‌ی اول را حذف می‌کنند.^(۷)

کربلا از دیدگاه یک اندیشمند:

• عباس محمود عقاد، نویسنده‌ی معروف سده‌ ی چهاردهم هجری قمری، این‌گونه می‌نویسد: کربلا: حرم مقدس. در قدیم "کور بابل" خوانده می‌شد، سپس به کربلا تبدیل شد و این تبدیل و تصحیف، این زمین را در معرض تبدیلی دگر قرار داد که جمع بین کرب و بلا گردید و نام و نشانی از آن‌ها در ذاکره‌ها و حافظه‌ها یافت نمی‌شد، جز این‌که گاهی از آن به نینوا یاد می‌شد تا آن‌که کاروان حسین ـ‌‌ع -  را به‌اجبار و اکراه در این سرزمین فرود آوردند و از آن روز، تاریخ این زمین با تاریخ تمامی اسلام قرین گردید، درحالی‌که حق این است که با تاریخ انسانیت قرین گردد تا هر وقت که نشانی از فضیلت انسانی یافت شود.^(۸)

معنی کربلا از دیدگاه روایات:

در اینجا به ذکر دو روایت بسنده می‌کنیم:

• جبرئیل به پیامبر اکرم ـ‌ص ـ عرض نمود: این نوه‌ی شما (جبرئیل با دستش به امام حسین ـ‌ع ـ اشاره کرد) همراه با جمعی از فرزندان و اهل‌بیت و نیز گروهی از برگزیدگان و نیکان امتت در کنار فرات، منطقه‌ای که به آن کربلا گفته می‌شود، کشته می‌شود. ازاین‌جهت کربلا نامیده می‌شود که در آن سرزمین از ناحیه حق‌ ستیزان -آنان که با تو و فرزندانت دشمنی دارند- حزن و اندوهی  بر اهل‌بیت تو وارد می‌شود که هیچ‌گاه اندوه و ماتم آن مصیبت بزرگ و جان‌سوز، فراموش نخواهد شد. البته این نقطه از زمین، مقدس و پاکیزه‌ترین مکان‌های روی زمین محسوب می‌گردد و از احترام و قداست خاصی برخوردار است و این قطعه، از زمین‌های بهشت می‌باشد.^(۹)
• وقتی به امام حسین ـ‌ع ـ عرض کردند اسم این زمین کربلاست، فرمودند: پیامبر به‌راستی سخن فرموده: این زمین غم و اندوه و بلاست (کرب و بلا).^(۱۰)

نتیجه: از بررسی‌های صورت گرفته مشخص می‌شود که زمین کربلا از قدیم‌الایام و حتی قبل از واقعه‌ی عاشورا زمینی مورداحترام و جایگاه عبادتِ خداوند متعال بوده است.

 بر اساس نظر معصومین (ع)، به دلیلِ حزن و اندوه مصیبت سیدالشهدا ـ‌ع ـ و اهل‌بیت و یارانِ ایشان، این سرزمین کربلا نامیده شده است.

منبع: برگرفته از کتاب اینجا کربلاست، جلد اول تفسیر و حدیث، تاریخ و جغرافی، نوشته‌ی سید مجتبی بحرینی